Ömer Seyfettin Öyküleri Hakkında Bir İnceleme - 1

SÖZ BAŞI

   Ömer Seyfettin deyince aklımıza önce “Kaşağı” öyküsü gelir. Hepimiz çocukken en azından “Kaşağı”yı, “Başını Vermeyen Şehit”i, “Pembe İncili Kaftan”ı okumuşuzdur. Bu öyküler, çocukluk dünyamızda bizi ne kadar etkiledi; bize ne kadar seslenebildi bilmem ama olgunluk çağındaki bir insanın da bu öyküleri okumasının çok önemli olduğunu düşünmekteyim.

   Ömer Seyfettin, Türk öykücülüğünün modern anlamdaki babasıdır dersem abartmış olmam. Çünkü o, yüzyıllarca süregelen Leyla-Mecnun, Aslı-Kerem, Ferhat-Şirin gibi aşk öykülerini aşmamızı ve çok çeşitli konulara da eğilebilmemizi sağlamıştır. Az sayıda kalmış kahramanlık, yiğitlik anlatılarından beslenmiş; öykülerine mizahi unsurları da yerleştirmiştir. Ömer Seyfettin bizi; yani yaşayan, nefes alan hayatı kağıda aktarmayı başarmıştır. Hikmet Dizdaroğlu onun için der ki: “Dili, deyişi, konuları Türk olan hikayeyi Ömer Seyfettin'e borçluyuz. Onun hikayelerinde kendimizi buluruz.”

   Ömer Seyfettin, aslında ne hikayeci ne de yazar olmak istemiştir. Onun gönlünde “tarihçi” olmak vardır. Günlüğünün bir yerinde şöyle yazmıştır: “Tarihçi olmak arzusunun dışında bir hikayeci oldum.” Askerlik mesleğini seçmiş, Balkan Cephesi'nde savaşmıştır. Askerlik ve savaş anılarını; “İrtica Haberi”, “Hürriyet Bayrakları”, “Nakarat”, “Ruzname” gibi öykülerinde hikayeleştirmiştir. Aslında pek çok öyküsünde direk olarak hayattan alınma sahneler mevcuttur. Çocukluk anılarına dair yazdığı öykülere ise; “Kaşağı”, “İlk Namaz”, “İlk Cinayet”, “And” gibi öykülerini örnek verebiliriz.

   Ömer Seyfettin, özellikle 1917 yılından sonra yazı hayatında parlak dönemini yaşamıştır. En çok öyküyü 1918-1919 yıllarında yazmış ve yayınlatmıştır. Dostlarına: “Çorak edebiyatımız şenlensin” diyerek devamlı yazmaya azmetmiş ve öykülerinde pek çok toplumsal eleştiri yapmıştır. “Efruz Bey” öyküsü, onun başyapıtı sayılabilir. Burada tek bir şahsı değil; dönemindeki tüm dalkavukları, kolay yoldan kahramanlık taslayanları konu edinmiştir. “Ashab-ı Kehfimiz” öyküsü ise, Türk insanının bugün bile adeta ders olarak okuması gereken bir öyküdür.

   Büyük öykücünün, bugüne kadar ortaya çıkarılan ve bu araştırmama konu olan öykülerinin sayısı 148'dir. Bu öykülerin 8 tanesi yarım kalmış roman taslakları ya da küçük öykülerdir. Yazar, yaşarken “Ashab-ı Kehfimiz” (1918), “Harem” (1918) ve “Efruz Bey” (1919) kitapları haricinde başka öykü kitabı yayınlamamıştır. Geri kalanlarının tümü de dönemin mecmualarında ve gazetelerinde yayınlanmıştır.

   Son olarak sözü büyük öykücümüz Ömer Seyfettin'e bırakalım: “Madem ki Türk'üz; o halde bir Türk gibi görür, bir Türk gibi düşünür, bir Türk gibi duyarız ve bir Türk gibi yazarız.”

* * * * *

ÖMER SEYFETTİN ÖYKÜLERİNİN TARİHSEL DÖKÜMÜ:

1902:

1. Tenezzüh (İhtiyarın Tenezzühü) – Sabah Gaz. No: 4469, 13 Nisan 1902 (imzasız)

2. Kır Sineği – İrtika Der. Sayı: 38, Ekim 1902 (Ö. Seyfeddin imzasıyla)

1904:

1. Hediye – İrtika Der. Cilt: 5, 12 Şubat 1904 (F. Nezihi imzasıyla)

1908:

1. İki Mebus – Aşiyan Der. Cilt: 2, Sayı: 14, 4 Ocak 1908

2. At – Tenkit Der. Sayı: 1, 22 Mart 1908

3. Ay Sonunda – Serbest İzmir Mecmuası, Sayı: 5 (Feridun imzasıyla)

1909:

1. Elma – Bağçe Der. Cilt: 2, Sayı: 43, 16 Haziran 1909 (Perviz imzasıyla)

2. Busenin İptidai Şekli – Teşvik Der. Sayı: 2, 10 Temmuz 1909

3. İlk Namaz – Musavver Eşref Der. Sayı: 1/27, 4 Eylül 1909

1910:

1. Beşeriyet ve Köpek – Piyano Der. Sayı: 6/7, 13-20 Eylül 1910

2. Kumrular – Piyano Der. Sayı: 10, 23 Ekim 1910

3. Yeni Bir Hediye – Piyano Der. Sayı: 11, 25 Ekim 1910

4. Apandisit – Piyano Der. Sayı: 11, 25 Ekim 1910

5. Tavuklar – Piyano Der. Sayı: 16, 1 Kasım 1910

6. Tuğra – Piyano Der. Sayı: 17, 10 Kasım 1910

7. Tarih Ezeli Bir Tekerrürdür – Düşünüyorum Der. Sayı: 20, 20 Aralık 1910

1911:

1. İrtica Haberi – Genç Kalemler, Cilt: 2, Sayı: 6 (Perviz imzasıyla)

2. Bomba – Genç Kalemler, Cilt: 2, Sayı: 9

3. Bahar ve Kelebekler – Genç Kalemler, Cilt: 2, Sayı: 26

4. Primo: Türk Çocuğu – Genç Kalemler, Cilt: 3, Sayı: 13

5. Pamuk İpliği – Genç Kalemler, Cilt: 11, Sayı: 4

1912:

1. And – Genç Kalemler, Cilt: 3, Sayı: 11

2. Aşk Dalgası – Genç Kalemler, Cilt: 3, Sayı: 24/25

1913:

1. Kolleksiyon – Zeka Der. Sayı: 19

2. Piç – Türk Yurdu Der. Cilt: 4, Sayı: 22

3. Hürriyet Bayrakları – Türk Yurdu Der. Cilt: 5, Sayı: 56

4. Mehdi – Türk Yurdu Der. Cilt: 5, Sayı: 60

1914:

1. Şimeler – Zeka Der. Cilt: 2, Sayı: 27

2. Gayet Büyük Bir Adam – Safahat Der. Cilt: 2, Sayı: 2

3. Primo: Türk Çocuğu I / Nasıl Doğdu? – Türk Sözü Der. Cilt: 1, Sayı: 5

4. Primo: Türk Çocuğu II / Nasıl Öldü? – Türk Sözü Der. Cilt: 1, Sayı: 6, 7, 8, 9, 11, 16

5. Boykotaj Düşmanı – Tanin Gaz. 17 Mayıs 1914

6. Beyaz Lale – Donanma Mecmuası, 14 Temmuz-25 Eylül 1914

   * 1915 – 1916 yılları arasında hiç öykü yayınlamamış... 

1917:

1. Sivrisinek – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 1

2. Falaka – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 2

3. Hürriyet Gecesi – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 4

4. Eleğimsağma – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 5

5. Çanakkale'den Sonra – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 6

6. Ferman – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 7

7. Üç Nasihat – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 8

8. Kaç Yerinden? – Yeni Mecmua, Cilt:1, Sayı: 9

9. Kütük – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 12

10. Vire – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 14

11. Teselli – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 15

12. Binecek Şey – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 16

13. Pembe İncili Kaftan – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 17

14. Mermer Tezgah – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 19

15. Başını Vermeyen Şehit – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 20

16. Kızılelma Neresi? – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 21

17. Büyücü – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 22

18. Teketek – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 23

19. Topuz – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 25

20. Fon Sadriştayn'ın Karısı – Yeni Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 26

21. Çakmak – Vakit Gaz. 15 Kasım 1917

1918:

1. Diyet – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 27

2. Düşünme Zamanı – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 28

3. Muhteri – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 29

4. Fon Sadriştayn'ın Oğlu – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 30

5. Cesaret – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 31

6. Külah – Vakit Gaz. 25 Ocak 1918

7. Yemin – Şair Der. Cilt: 1, Sayı: 1

8. Türkçe Reçete – Zaman Gaz.

9. Müjde – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 36

10. Hafiften Bir Sada – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 38

11. Dama Taşları – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 39

12. Kesik Bıyık – Diken Der. Cilt: 2, Sayı: 26

13. Yalnız Efe – Yeni Mecmua, Cilt: 2, Sayı: 41

14. Terakki – Yeni Mecmua, Cilt: 3, Sayı: 37

15. Velinimet – Vakit Gaz. 3 Nisan 1918

16. Nadan – Vakit Gaz. 11 Mayıs 1918

17. Makul Bir Dönüş – Vakit Gaz. 24 Mayıs 1918

18. Rütbe – Vakit Gaz. 7 Haziran 1918

19. Nakarat – Yeni Mecmua, Cilt: 3, Sayı: 63

20. Tuhaf Bir Zulüm – Yeni Mecmua, Cilt: 3, Sayı: 66

21. Namus – Diken Der. Sayı: 3

22. Harem – Türk Kadını Mecmuası (Ayrı Basım), İstanbul 1918

23. Ashab-ı Kehfimiz (İçtimai Roman) – Kanaat Kitaphanesi, İstanbul 1918

24. Ayın Takdiri – Yeni Mecmua, 25 Nisan 1918

25. Tütün – Tercüman-ı Hakikat, No: 13570, 16 Aralık 1918

1919:

1. Devletin Menfaatine Uğruna – Diken Der. Sayı: 5

2. Nokta – Diken Der. Sayı: 6

3. Antiseptik – Diken Der. Sayı: 7

4. Deve – Diken Der. Sayı: 8

5. Yüzakı – Diken Der. Sayı: 9

6. Korkunç Bir Ceza – Diken Der. Sayı: 13

7. İlk Cinayet – Diken Der. Sayı: 23

8. Nişanlılar – Zaman Gaz.

9. Rüşvet – Zaman Gaz.

10. Bir Kayışın Tesiri: Valde Kıraathanesinde – Zaman Gaz.

11. Nasıl Kurtarmış? – Zaman Gaz.

12. Bit – Zaman Gaz.

13. Türbe – Zaman Gaz.

14. Acaba Ne İdi? – Şair Der. Cilt: 1, Sayı: 9

15. Keramet – Yeni Dünya Der. Sayı: 33

16. Birdenbire – Vakit Gaz. 6 Aralık 1919

17. Efruz Bey: Hürriyete Layık Bir Kahraman – Vakit Gaz. 10 Aralık 1919

18. Çirkinliğin Esrarı – Vakit Gaz. 19 Aralık 1919

19. Horoz – Vakit Gaz. 22 Aralık 1919

20. Dünyanın Nizamı – Vakit Gaz. 27 Aralık 1919

21. Kaşağı – İfham Gaz. (Haftalık Edebi İlave)

22. Bir Hayır – İfham Gaz. (Haftalık Edebi İlave)

23. Forsa – Büyük Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 1

24. Memlekete Mektup – Büyük Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 2

25. Niçin Zengin Olmamış? – Büyük Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 3

26. Beynamaz – Büyük Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 4

27. Baharın Tesiri – Büyük Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 7

28. Yalnız Efe: Anadolu Romanı – Büyük Mecmua, Cilt: 1, Sayı: 10/14

29. Herkesin İçtiği Su – İfham Gaz. (Haftalık Edebi İlave)

30. Pireler – İfham Gaz. (Haftalık Edebi İlave)

31. Acıklı Bir Hikaye – Zaman Gaz.

32. Tos – Zaman Gaz.

33. Yüksek Ökçeler – Zaman Gaz.

34. Perili Köşk – Zaman Gaz.

35. Mehmaemken – Zaman Gaz.

36. Zeytin Ekmek – Yeni Dünya Der. Sayı: 2

37. Havyar – Yeni Dünya Der. Sayı: 5

38. Yuf Borusu Seni Bekliyor – İfham Gaz. (Haftalık Edebi İlave)

1920:

1. Miras – Vakit Gaz. 3 Ocak 1920

2. Kurumuş Ağaçlar – Vakit Gaz. 17 Şubat 1920

3. Lokanta Esrarı – Haftalık Türk Dünyası Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2

4. İffet – Diken Der.

5. Muayene – Diken Der.

6. Balkon – İkinci Kitap Der.

7. Kurbağa Duası – Vakit Gaz. 10 Aralık 1920

8. Şefkate İman – Vakit Gaz. 30 Aralık 1920

Diğerleri:

1. Asilzadeler (Asiller Kulübü) – Vakit Gaz. 1-10 Temmuz 1926

2. Bilgi Bucağı – Vakit Gaz. 19 Temmuz-1 Ağustos 1926

3. Açık Hava Mektebi – Resimli Ay Der. Sayı: 3-4, 1927

4. Ruzname (Balkan Savaşı Günlüğü) – Hayat Mecmuası, Sayı: 3-13, 1967

Yayın Yeri ve Tarihi Belli Olmayanlar:

1. Nezle

2. Kıskançlık

3. Gizli Mabed

4. Aşk ve Ayak Parmakları

5. Bir Vasiyetnâme

6. Uçurumun Kenarında

7. Tam Bir Görüş

8. Gurultu

9. Mahçupluk İmtihanı (Komedi Oyun, 1 perde)

10. Bir Çocuk: Aleko

11. Çirkin Bir Hakikat

Tamamlanamamış Öyküler ve Roman Parçaları:

(*) 1. Kazın Ayağı (Roman Parçası)

(*) 2. Foya (Roman Parçası)

(*) 3. Sultanlığın Sonu (Roman Parçası)

4. Kurt Hoca'nın Boynuzu (Müsvedde halinde kalmış öykü)

5. Akropol Hacısı

6. Beyaz Serçe

7. Tamah ve Namaz

8. Ararken

   5 ve 6: Bu öyküler, “Efruz Bey” romanının bir bölümü olarak tasarlanmıştır.

   (*) Bu öyküler ilk defa Ali Canip Yöntem'in “Ömer Seyfeddin Hayatı, Karakteri, Edebiyatı, İdeali ve Eserlerinden Numuneler (Remzi Kitabevi, İstanbul 1947)” adlı biyografik eserinde yayınlanmıştır.

*** Devamı var ***